Mentaal welbevinden, hoe krijg ik dat?

Mentaal welbevinden is de mate waarin je je goed in je vel voelt, de mate waarin je je gelukkig voelt. Het is een uitkomstmaat van positieve geestelijke gezondheid.

Geluk

Maar wat wil dat precies zeggen? Mentaal welbevinden is een vaag concept – je kunt je er weinig bij voorstellen. We spreken daarom ook wel over geluk. Geluk wordt vaak gelijkgesteld aan genot of ‘genieten’. Dat gaat over het tijdelijk ervaren van positieve gevoelens. Maar geluk is veel meer dan dat!

Op basis van vele onderzoeken naar mentaal welbevinden is er een overeenstemming gevonden dat geluk niet alleen te maken heeft met emotie en gevoelens, maar ook met cognitie (bezitten van kennis) en verbondenheid met andere mensen en de wereld rondom ons. Anders gesteld: mentaal welbevinden wordt gezien als een multifactorieel concept: het is één concept met daaronder verschillende deelcomponenten of subfactoren. Hierbij wordt verondersteld dat de verschillende factoren van welbevinden op een hoger niveau complementair zijn aan elkaar waardoor ze uiteindelijk tot dezelfde uitkomst leiden.

Akkoord, en hoe zit het dan werkelijk?

De zoektocht naar de deelcomponenten van geluk of mentaal welbevinden gaat terug tot een discussie tussen Griekse filosofen. Zij onderscheidden hedonia en eudaimonia. Aristippus omschreef ‘hedonia’ als de kunst om te kunnen genieten van het moment en stelde dat dit de sleutel was tot het goede leven. Plato, en een aantal van zijn volgers in de Academie, waren echter van mening dat een gelukkig leven niet hetzelfde is als een intellectueel of moreel verheffend leven. Zij benadrukten dat gevoelens van welbevinden vluchtig zijn en introduceerden daarom de ‘tweede weg’: eudaimonia, of de ‘weg naar de goede geest’ (‘eu’ (‘goed’) en 'daimon‘ (‘geest’)). Het gaat er dus om dat iemand in staat is te leven in overeenstemming met zijn 'daimon‘, zijn ‘ware zelf’.

Voortbouwend op het onderscheid dat de Griekse filosofen maakten, wordt in de moderne psychologische literatuur gesproken over emotioneel of hedonisch welbevinden enerzijds en psychologisch of eudaimonisch welbevinden anderzijds. Hedonisch - lichaam - Eudaimonisch - geest

De hedonische traditie in de moderne psychologie beschrijft welbevinden als een subjectieve ervaring. Deze traditie gaat ervan uit dat het welbevinden versterkt kan worden wanneer enerzijds negatieve gevoelens verlaagd worden (vermijden of minimaliseren van pijn) en anderzijds positieve gevoelens verhoogd (maximaliseren van plezier).

De eudaimonische traditie legt de nadruk op betekenisverlening en zelfrealisatie. Dus de wens van jou als mens om bijvoorbeeld betekenisvolle bijdragen te kunnen leveren aan jouw omgeving. Daar waar hedonisch welbevinden ook wel de gevoelscomponent van welbevinden genoemd wordt, wordt eudaimonisch welbevinden eerder beschouwd als cognitieve of reflectieve component. Vertaal naar begrijpende taal; Niet het plezierige leven staat centraal, wel het bereiken van een goed leven vanuit psychologisch perspectief. De mate waarin je als mens zelfrealisatie bereikt of jij jouw potentieel kunt realiseren.

Ook Martin Seligman, een van de grondleggers van de positieve psychologie, integreerde hedonische en eudaimonische elementen in één model. Hij beschrijft vijf bouwstenen die samen het ‘PERMA-model’ vormen (acroniem voor: Positive Emotions, Engagement, Relationships, Meaning en Accomplishment).

• Positieve emoties (Positive emotions)
  Je mentaal welbevinden wordt voor een deel bepaald door hoe goed je je voelt en door de positieve emoties die je ervaart. Het gaat dan over positief en optimistisch zijn, zelfvertrouwen hebben en je goed in je vel voelen. Positieve gevoelens beschermen je namelijk tegen moeilijkere momenten.
• Engagement (Engagement)
  Mensen worden gelukkig door dingen te (kunnen) doen die ze graag doen, waar ze energie van krijgen en gepassioneerd door zijn. Natuurlijk zal je een hele hoop dingen met wat minder passie en goesting doen, maar als je werk of hobby’s je trots maken en je zo opslorpen zodat je de tijd uit het oog verliest (men spreekt dan van ‘in de flow zitten’), dan zal dat sterk bijdragen tot je geluk.
• Relaties (Relationships)
  Mensen zijn sociale wezens en hebben nood aan anderen. Betekenisvolle, diepe relaties hebben dan ook een sterke impact op hoe we ons voelen en op hoe gelukkig we zijn.
• Betekenis (Meaning)
  Het gevoel hebben dat je leven zin heeft, dat je wat betekent voor anderen: dat doet ons enorm deugd en heeft een grote impact op het mentaal welbevinden.
• Vervulling (Accomplishments)
  Dit gaat over doelen stellen, deze (proberen te) bereiken, over jezelf uitdagen en je grenzen verleggen. Activiteiten doen die jij belangrijk vindt, waar jij voldoening uit haalt en waar je trots over kan zijn, verhoogt je mentaal welbevinden. Nog belangrijker is dat je deze dingen voor jezelf doet en niet om status of aanzien te verwerven.

Over emoties hebben wij een praktisch en nuttig digitaal boekje gemaakt. In "skills die je leven navigeren" hebben we 50 meest voorkomende emoties beschreven. Hoe herken je ze? Wat kun je doen om snel weer uit een emotionele situatie te komen? En hoe doe je dat dan?

Vraag het boekje bij ons op. Het is gratis!